H Διγλωσσία
είναι ένα φυσιολογικό φαινόμενο αν αναλογιστούμε τη πολυπολιτισμική χροιά κάθε
Ευρωπαϊκής πόλης. Αυτό μπορεί να συμβεί π.χ. όταν ένα άτομο θελήσει να
επικοινωνήσει με κάποιο άλλο που ομιλεί μια διαφορετική ή όταν διαφορετικές
ομάδες ατόμων που είναι χρήστες διαφορετικών μεταξύ τους γλωσσών αναγκάζονται
να έρθουν σε επικοινωνία.
Οι παράγοντες που οδηγούν στην
εμφάνιση της διγλωσσίας είναι ποικίλοι: πολιτικοί, θρησκευτικοί, κοινωνικοί ή
μορφωτικοί. Η Διγλωσσία μπορεί να εμφανιστεί και ως απόρροια μιας επιβαλλόμενης
στο άτομο, από εξωτερικούς παράγοντες, κατάστασης. Άλλες φορές όμως μπορεί να
είναι προαιρετική και να οφείλεται στο ενδιαφέρον και τη θέληση του ίδιου του
ατόμου.
Πώς αντιμετωπίζεται όμως αυτό το
φαινόμενο;
Πότε θα εντάξουμε ένα άτομο στο
κλοιό της διγλωσσίας;
Στη σχετική βιβλιογραφία υπάρχουν
αρκετοί ορισμοί εγώ θα επιλέξω αυτόν που διδάχτηκα και εφαρμόζω.
’’ Ένα άτομο είναι δίγλωσσο όταν διαθέτει τη γλωσσική εκείνη ικανότητα
μέσω της οποίας, μπορεί να εκφράζεται, προφορικά ή και γραπτά, χωρίς ιδιαίτερες
δυσκολίες σε δυο γλωσσικά συστήματα. Μια ικανότητα που έχει αναπτύξει λόγω της
άμεσης και συνεχούς επαφής του με ένα δίγλωσσο κοινωνικοπολιτισμικό περιβάλλον.
( Triarchi, 1983)
To παιδί
μαθαίνει στα πρωταρχικά στάδια της ζωής του τη μητρική, τη πρώτη του γλώσσα, τη
γλώσσα με την οποία εκφραζόταν η μητέρα, η γλώσσα με την οποία το
νανούριζε. Το γεγονός αυτό θα
διαδραματίσει σημαντικό παράγοντα στη συναισθηματική, γνωστική ανάπτυξη καθώς
και στη κοινωνικοποίησή του.
Ένα άτομο ανάλογο με το
περιβάλλον του μπορεί να μάθει δυο ή περισσότερες γλώσσες. Υπάρχουν περιπτώσεις
που οι γλώσσες μαθαίνονται στη βρεφική ηλικία και περιπτώσεις που η δεύτερη ή
μετέπειτα γλώσσες προωθούνται στην εφηβική ηλικία ή την ενήλικη πια ζωή.
Η ταυτόχρονη διγλωσσία
αναπτύσσεται όταν το παιδί έρχεται σε επαφή με τις δυο γλώσσες ταυτοχρόνως
αμέσως μετά τη γέννησή του.
Η διαδοχική είναι η
περίπτωση όπου ή πρώτη γλώσσα έχει καταφέρει να σταθεροποιηθεί και μετά
μαθαίνεται η δεύτερη γλώσσα.
Αν ακούσει κανείς προσεκτικά δίγλωσσα
άτομα να μιλούν, διαπιστώνει ορισμένες χαρακτηριστικές ιδιαιτερότητες που δεν
εμφανίζονται στα μονόγλωσσα άτομα. Οι παρεμβολές αυτές δεν μπορούν να
θεωρηθούν ως διαταραχή στη προφορά γιατί είτε εξαφανίζονται μετά από λίγο καιρό
ή δυσκολεύονται να εξαλειφθούν για ανεξιχνίαστους ως τώρα λόγους.
Ωστόσο τα δίγλωσσα άτομα δεν
συνειδητοποιούν τις παρεμβολές και εκπλήσσονται όταν τους τις επισημαίνουν.
Συγκρίνοντας δίγλωσσα παιδιά που
μιλούν αγγλικά και γαλλικά και φοιτούν σε φοιτούν σε σχολείο του Καναδά, στο
πλαίσιο εντατικού ειδικού προγράμματος, με μονόγλωσσα αγγλόφωνα παιδιά, έδειξε
καλύτερες επιδόσεις σε τεστ ευφυΐας στα δίγλωσσα παιδιά.
Τα δίγλωσσα παιδιά διαθέτουν μια
φανερά πιο σύνθετη δομή ευφυΐας και μεγαλύτερη γνωστική ικανότητα απ’ ότι τα
μονόγλωσσα, καθώς ενισχύεται η ικανότητα δημιουργικής σκέψης και η
επινοητικότητά της.
Το σχολείο για να είναι σε θέση
να παρέχει ίσες ευκαιρίες αγωγής και εκπαίδευσης σε όλους τους μαθητές,
αλλοδαπούς και γηγενείς θα πρέπει να αμφισβητήσει την αυστηρή μονογλωσσία που
εδρεύει στην καθημερινή εκπαιδευτική διαδικασία και να αποδεχτεί τη πολιτισμική
και γλωσσική πολλάπλότητα των μαθητών του.
Δε νοείται να γίνεται λόγος για
ευρωπαικό σχολείο, ευρωπαικά προγράμματα κατάρτισης όταν το ελληνικό
εκπαιδευτικό σύστημα έρμαιο των εκάστοτε κυβερνήσεων αρνείται να αποδεχτεί και
να αλλάξει τη πραγματικότητα.
Η εισαγωγή δεύτερης ξένης γλώσσας
στο σχολείο δεν εξοπλίζει τους μαθητές με επιπλέον εφόδια, αλλά τους προσθέτει
κενά και δυσκολίες . Η άρνηση να εισαχθούν στα σχολεία γλώσσες όπως Αλβανικά,
εντείνει τα προβλήματα αφομοίωσης και δεν εξασφαλίζει την ομαλότητα της κοινωνικής ένταξης. Τα
παραδείγματα είναι καθημερινά και αδυσώπητα, μεγάλο μέρος των παιδιών αυτών
παρουσιάζουν προβλήματα στο σχολείο, παραπαίουν ανάμεσα σε δυο κουλτούρες, Στην
ενήλικη ζωή τους η πρώτη πατρίδα τους, είναι παντελώς άγνωστη αν έχουν ξεχάσει
τη γλώσσα και η χώρα που τους φιλοξενεί αδυνατεί να τους εντάξει αφού
καταλήγουν στην ημιμάθεια. Λιγοστά παραδείγματα υπάρχουν παιδιών που εξελίσσονται
κοινωνικά όμως όχι με την σωστή εκπαιδευτική καθοδήγηση. Ίσως, αν κοιτούσαμε το
πραγματικό πρόβλημα στη ρίζα του να προλαμβάναμε κοινωνικές αναταραχές και φασιστικές
συνδηλώσεις.
Βιβλιογραφία: Triarchi-Herrmann ’’Sprachforderung mehrsprachiger Kinder auf’’
Eπιμέλεια και έρευνα: Γιώτα
Κωνσταντινίδου
